Zeefvraag
Vraag om gebruikers van een bepaald produkt van niet-gebruikers te onderscheiden. In een marktonderzoek de eerste vraag.

Zegels
Zitten op verpakkingen en geven al of niet met bijbetaling recht op door de producent verstrekte artikelen.

Zelfbediening
Verkoopsysteem waarbij de klant zelf de artikelen die hij wenst te kopen van het schap neemt om deze bij een centrale afrekentoonbank contant te betalen.

Zelfbedieningsgroothandel
Groothandel die in zelfbediening goederen aanbiedt. Vaak tegen lagere prijzen dan bij traditionele grossiers, doordat hij geen service (vervoer, krediet etc.) verleent. Zie: cash & carry-grossier.

Zelfbedieningswarenhuis
Ook wel weidewinkel, superstore of hypermarkt. Detailhandelsvorm met sterk geparallelliseerd assortiment (tot 30.000 artikelen), dat in zelfbediening wordt verkocht. Tot het assortiment behoren levensmiddelen, non-foods en probleemloze gebruiksartikelen.

Zelfbedieningszaak
Detailhandelsonderneming waar zelfstandig als verkoopsysteem wordt toegepast.

Zelfkeuze
Verkoopsysteem waarbij de klant in principe zelf zijn keuze bepaalt. De verkoper of verkoopster komt slechts te hulp als de klant daartoe duidelijk de wens te kennen geeft.

Zelfstandige (winkelier)
De ondernemer, die voor eigen rekening op een vaste vestigingsplaats een bedrijf in de detailhandel uitoefent.

Zelfstandige dienstverlening
Dienstverlening die min of meer loslaat van de koop en verkoop van artikelen. Bijvoorbeeld een binnenhuisarchitect in dienst van een meubelzaak).

Zender
In de communicatieleer diegene of dat medium dat de transactie voor de bron van de boodschap verzorgt.

Zendtijd
Seconden (of minuten) welke gekocht zijn om boodschappen via radio of TV te verspreiden.

Zeven punts schaal
Schaal met zeven waarden. Zie: schaal.

Zinsaanvullingstest
Een indirecte vraagstellingstechniek, waarbij de respondent zijn mening verwoord door een incomplete zin af te maken. Engelse term: sentence-completion-test. Zie: Associatietest.

Zone-prijzen
Handelsbegrip. De verkoper definieert prijzen voor bepaalde gebieden, afhankelijk van de afstand van de produktieplaats.

Zware gebruikers
Gebruikers van een bepaald merk die een hoger consumptieniveau hebben dan gemiddelde gebruikers van dat produkt c.q. merk. Zie: heavy user.

Zwarte merken
Merken, waarvoor bij afnemers nauwelijks voorkeur bestaat. Men accepteert zonder moeite alternatieven.